نورپردازی شهری و روشهای آن

طراحی شهری فعالیتی است میان رشته ای که هدف اصلی آن خلق و احیای کیفیت محیط شهری است. دامنۀ فعالیت این حرفه محدود به اوقات روز نمیشود و شب هنگام را نیز دربر میگیرد. با توجه به اینکه شهرهای امروزی تبدیل به مکانهایی شبانه روزی شده اند، ضرورت توجه به کیفیت محیط شبانه از سوی طراحان شهری امری بدیهی است.

نورهای مختلفی که از طریق نورپردازی، شب هنگام عناصر شهری را روشن میسازد، بسته به آنکه با چه رنگی، از چه جهتی و با چه شدتی تابیده شود، تأثیرات کیفی متفاوتی در فضا ایجاد می کند. لذا، منظر شبانه به عنوان جزیی جدانشدنی در طراحی فضاهای شهری باید به طور همزمان با سایر بخشها توسط طراحان شهری مورد طراحی قرار گیرد. در غیر اینصورت دخالت صرف مهندسین روشنایی ممکن است تهدیدی برای شخصیت فضا محسوب گردد .

البته طراحان شهری به عنوان متولیان کیفیت محیط به منظور دخالت در این امر نیازمند کسب حداقل دانشی در ارتباط با نورپردازی شهری میباشند. آگاهی از ابزارها و روشهای نورپردازی شهری نخستین گام در جهت دخالت طراحان شهری در امر نورپردازی است.
پژوهشگران این مقاله جهت اطلاع از انواع روشهای نورپردازی، به بررسی و جمع بندی اطلاعات منابع مختلفی که تاکنون در ارتباط با انواع روشها و تکنیکهای مختلف نورپردازی اظهار نظر کرده، پرداختهاند. نتایج این مطالعات حاکی از آن است که به طور کلی انواع حالتهای نورپردازی ناشی از تغییر سه مولفۀ اصلی نورپردازی یعنی هدف نورپردازی، ویژگی های منبع نور و موقعیت آن میباشد. در هر طرح نورپردازی شهری بسته به اینکه چه عنصری از فضا به چه نوع نوری و از چه زاویهای نورپردازی شود، کیفیت و حالت متفاوتی ایجاد می شود که آشنایی با آنها توسط طراحان شهری امری ضروری است.
این مقاله به بررسی انواع حالتهای نورپردازی شهری و موارد کاربرد آن پرداخته و با ارائۀ نمونه ای موفق از طرحهای نورپردازی شهری، بهترین روش نورپردازی را معرفی نموده است

مقدمه
بسیاری از طراحان شهری ایرانی طراحی شهری را در اقدامات کالبدی خلاصه میکنند. حال آنکه نور، به عنوان یکی از عناصر غیر کالبدی منظر شهری، تأثیر بسیار زیادی در کیفیت فضا دارد. نورهای مختلفی که از طریق نورپردازی، شب هنگام عناصر شهری را روشن میسازد، بسته به آنکه با چه رنگی، از چه جهتی و با چه شدتی تابیده شود، تأثیرات کیفی متفاوتی در فضا ایجاد میکند. لذا، منظر شبانه به عنوان جزیی لاینفک در طراحی فضاهای شهری باید به طور همزمان با سایر بخشها مورد طراحی قرار گیرد. 

در شرایط کنونی، نورپردازیهایی که در بسیاری از فضاهای ما صورت گرفته است، به دلیل فقدان حضور طراحان شهری در فرآیند تهیۀ طرح نورپردازی دارای کیفیت لازم نبوده و با روحیۀ کلی مورد انتظار از فضا هماهنگ نمیباشد. انفعال طراحان شهری در این مهم باعث میگردد که به ناچار کلیۀ امور نورپردازی به دست مهندسان برق سپرده شده و ایشان با روش سعی و خطا، با تصوری ً کاملا مهندسی از نورپردازی، به انتخاب نوع منابع نوری، رنگ نورها و غیره بپردازند. به همین علت در نورپردازی برخی مکانها ً بدون توجه به هویت و شخصیت آن مکان، احساسات کاملا مغایر و ناخوشایندی در استفاده کنندگان ایجاد میشود. بنابراین، زندگی شبانۀ شهر و فضاهای شهری آن و ارتقاء کیفی فضاها در هماهنگی با ضرباهنگ تحرکات اجتماعی، شخصیت و روحیۀ حاکم بر فضا، امری است که توجه به آن از سوی طراحان شهری اجتناب ناپذیر است.
به رغم آنکه نورپردازی شهری، به خودی خود، وظیفۀ طراحان شهری نمیباشد، اما امروزه طراحی شهری با استفاده از ابزارهایی که در اختیار دارد میتواند به عنوان متولی کیفیت محیط، در فرآیندی بین رشتهای، رهنمودهای خود را در این زمینه که منجر به تأثیر در کیفیت محیط میگردد، اعلام نماید.
بر این اساس، طراحان شهری به منظور اظهار نظر در مورد چگونگی نورپردازی فضاهای شهری نیازمند شناخت روشها و فنون مختلف نورپردازی، استفادۀ صحیح از ویژگیهای نور و ارتباط با محیط پیرامونش هستند.

انواع حالتهای نورپردازی شهری 

 بررسی و جمعبندی اطلاعات منابع مختلفی که تاکنون در ارتباط با انواع روشها و تکنیکهای مختلف نورپردازی اظهار نظر نمودهاند، حاکی از آن است که به طور کلی انواع حالتهای نورپردازی ناشی از تغییر سه مولفۀ اصلی نورپردازی یعنی هدف نورپردازی، ویژگیهای منبع نور و موقعیت آن می باشد.
در هر طرح نورپردازی شهری بسته به اینکه چه عنصری از فضا به چه نوع نوری و از چه زاویه ای نورپردازی شود، کیفیت و حالت متفاوتی ایجاد میشود که آشنایی با آنها توسط طراحان شهری امری ضروری است.

 1- ﻫﺪف ﻧﻮرﭘﺮدازى

 ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﻓﻀﺎی دﻳﮕﺮی، ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻨﺪه و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻓﻀﺎﻳﻲ دارد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻛﻠﻲ ﻓﻀﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ و ﻧﻈﻢ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺳﺖ. ﻟﺬا، ﻧﻮرﭘﺮدازی اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﺷﺐ، در راﺳﺘﺎی ﺣﻔﻆ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻓﻀﺎ، ﻳﻜﻲ از اﻟﺰاﻣﺎت ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻬﺮی اﺳﺖ.

ﻋﻨﺎﺻﺮ و اﺟﺰای ﻛﺎﻟﺒﺪی ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪة ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی ﻋﺒﺎرت از ﻛﻒ، ﺑﺪﻧﻪ، ﺳﻘﻒ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻓﻀﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻮارد، رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎی ﺟﺎری در ﻓﻀﺎ ﻧﻴﺰ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﻴﺮﻛﺎﻟﺒﺪی، از اﺟﺰای اﺻﻠﻲ ﻫﺮ ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ و ﻛﻠﻴﺪی ای در ﺗﺸﺨﺺ ﻓﻀﺎ اﻳﻔﺎ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی، در واﻗﻊ اﻳﻦ اﺟﺰا و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻫﺪف ﻫﺎی اﺻﻠﻲ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.

 

در ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﻛﻠﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ، ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻳﻚ ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی ﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﺎن، ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ، ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻄﻮح، اﺣﺠﺎم و ﻓﻀﺎﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻛﻒ، ﺳﻘﻒ و ﺑﺪﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﻘﻲ و ﻋﻤﻮدی، ﺳﻄﻮح ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﻨﺪة ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی ﻫﺴﺘﻨﺪ. دﻳﮕﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻓﻀﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻴﺎﻫﺎن، ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻫﺎ، آﺑﻨﻤﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺒﻠﻤﺎن ﺷﻬﺮی ﻧﻴﺰ در واﻗﻊ اﺣﺠﺎﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻓﻀﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ. در ﻛﻨﺎر دو ﻣﻮرد ﻋﻨﻮان ﺷﺪه، ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ در آن رخ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻧﻴﺰ از دﻳﮕﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﻮرد ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻗﺮار ﮔﻴﺮد (ﺷﻜﻞ١).

2- وﻳﮋﮔﻰ ﻫﺎى ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر

 

ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻮری (ﻳﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎً ﭼﺮاغ ﻫﺎی) ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺷﻬﺮی ﻧﻴﺰ از ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻮرﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﺔ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻘﻄﻪ ای، ﺧﻄﻲ و ﺳﻄﺤﻲ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺎن در ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻀﺎ از ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻲ، آﺷﻜﺎر و ﻳﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ. در ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺑﻮدن ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر در ﻓﻀﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻴﺮﮔﻲ را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ و ﻳﺎ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب و ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﻛﻞ ﻓﻀﺎ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ، ﺗﺮﺟﻴﺢ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﺮاغ در ﻓﻀﺎ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد، ﻃﺮاح ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﻮرﭘﺮدازی در روز و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ آن ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺒﻠﻤﺎن ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻓﻀﺎ و ﻛﻞ ﻓﻀﺎ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. در ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ، ﮔﺎه ﭼﺮاغ در ﻃﻮل روز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺛﺮ ﻫﻨﺮی در ﻓﻀﺎ ﺣﻀﻮر دارد.

 

ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻣﻮرد اﺷﺎره، ﻛﺎرﺑﺮد رﻧﮓ و ﺷﺪت ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮر در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺷﻬﺮی ﻧﻴﺰ ﺑﻪ واﺳﻄﺔ ﺗﺄﺛﻴﺮی ﻛﻪ ﺑﺮ ﺣﺎل و ﻫﻮای ﻛﻠﻲ ﻣﺤﻴﻂ دارد، از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻌﻨﺎ در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺤﻴﻂ از ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ، ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﺄﻣﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﻗﺮار ﮔﻴﺮد. اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻧﻜﻪ ﺣﺎﻻت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ در ﻧﻮرﭘﺮدازی اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮده و ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﺎرج از ﺗﻮان و ﺣﻮﺻﻠﺔ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺳﺖ در دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی اﻧﻮاع روش ﻫﺎی ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﺷﺪه اﻧﺪ.

 

3- ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر

 

ﺣﻀﻮر ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ وﺿﻌﻴﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﻴﺮد. ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر از ﺑﺎﻻ، ﭘﺎﻳﻴﻦ، ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ (از روﺑﺮو و از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ) و زاوﻳﻪ دار (از ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ)، ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در آن ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﺧﺎرج از ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻮرد ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و اﺻﻄﻼﺣﺎً ﻧﻮر

 

از ﺑﻴﺮون ﺑﺪان ﺗﺎﺑﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر در ﺧﻮد ﻋﻨﺼﺮ ﻛﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻛﻞ آن ﻣﻲ ﮔﺮدد.

 

3-1- ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮرﭘﺮدازى

 

ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪ، ﻣﻲ ﺗﻮان اﻧﻮاع ﺣﺎﻻت ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺷﻬﺮی را ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر

 

ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ در ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﺮﺷﻤﺮد:

 

3-1-1- ﻧﻮرﭘﺮدازى از ﭘﺎﻳﻴﻦ

 

ﻧﻮرﭘﺮدازی از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻌﻤﻮﻻًدر ﺳﻄﻮح اﻓﻘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﺮای ﻧﻮرﭘﺮدازی اﺣﺠﺎﻣﻲ ﭼﻮن ﻓﻮاره ﻫﺎ، درﺧﺖ و ﻧﺪرﺗﺎً ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻧﻮرﭘﺮدازی در ﺳﻄﻮح اﻓﻘﻲ (ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺮاغ ﻫﺎی ﭼﺸﻢ ﮔﺮﺑﻪ ای در ﻛﻒ) ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﺟﻬﺖ دﻫﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮ و ﻳﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻒ ﻛﺎرﺑﺮد دارد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ از ﻫﻤﺔ ﺟﻬﺎت ﻗﺎﺑﻞ رؤﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ، ﻧﻮرﭘﺮدازی از ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺎرﺑﺮد دارد.

 

ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻓﻮاره ﻫﺎ، ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﻪ ﺻﻮرت رﻧﮕﻲ، ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻳﺒﺎﻳﻲ از ﺟﻬﺶ ﻗﻄﺮات آب اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ. اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﺠﺎد ﺳﺎﻳﻪ ﻫﺎی ﺗﻨﺪ و ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب، در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺎرﺑﺮد دارد، اﻣﺎ در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ، ﺧﺼﻮﺻﺎً درﺧﺘﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎﻳﻊ اﺳﺖ (٢٠٠٦ .(Van Santen, در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺮاغ روی زﻣﻴﻦ و در ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮدة رﻳﺸﻪ ﻗﺮار داده ﺷﻮد. ﻗﺮار دادن ﭼﺮاغ در ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺑﻴﻦ دو درﺧﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ، ﭼﺮاﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻮر ﺑﻪ ﺗﻨﺔ درﺧﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮده و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً اﮔﺮ درﺧﺖ از ﻧﻮع ﺧﺰان ﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﻨﻈﺮة ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ (٥٤٠-٤ :١٩٩٧ .(Harris,

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زاوﻳﺔ رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻی ﻧﻮرﭘﺮدازی از ﭘﺎﻳﻴﻦ و اﻣﻜﺎن زﻳﺎد ﺧﻴﺮﮔﻲ و آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﻮری ﻧﺎﺷﻲ از آن، در ﻛﺎرﺑﺮد آن ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ دﻗﺖ و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎری ﺑﻪ ﺧﺮج داد و ﺗﺎﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺮاغ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﻔﻲ ﻛﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد.

 

ﭼﺮاغ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﻄﻪ ای و ﺣﺎﺋﻞ دار ﺑﻮده و ﺟﺰ ﭘﻮﺷﺶ روﻳﻲ،

 

ﺑﻘﻴﺔ اﺟﺰای ﭼﺮاغ ﺑﺎﻳﺪ از ﭼﺸﻢ ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ.

 

3-1-2- ﻧﻮرﭘﺮدازى از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎ زاوﻳﻪ

 

اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ از ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺑﺮای روﺷﻦ ﻧﻤﻮدن ﺳﻄﻮح ﻋﻤﻮدی و اﺣﺠﺎم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺄﻛﻴﺪی ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻮرد ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺗﻨﻬﺎ از ﻳﻚ ﺟﻬﺖ ﻗﺎﺑﻞ رؤﻳﺖ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻃﺮاﺣﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻳﻚ ﺟﻬﺖ دﻳﺪه ﺷﻮد، ﻧﻮرﭘﺮدازی از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎ زاوﻳﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ. ﺳﻄﻮح ﻋﻤﻮدی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺪاره ﻫﺎی واﺟﺪ ارزش ﺷﻬﺮی، ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻧﻤﺎﻫﺎی ﺗﺎرﻳﺨﻲ، و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻴﻠﺒﻮردﻫﺎی ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ، ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ، ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.

ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﺟﺪارة ﺗﻮﻧﻞ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎزﺗﺎب آن ﺑﺮای روﺷﻦ ﻧﻤﻮدن ﻛﻞ ﻓﻀﺎ از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﺧﺎص اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ، در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﮔﻴﺎﻫﺎن، ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻫﺎ و آﺑﻨﻤﺎﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺎرﺑﺮد دارد.

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻴﺮﮔﻲ و آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﻮری در اﻳﻦ روش، ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﺗﺮﺟﻴﺤﺎً ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ ﺑﻪ دور ﺑﺎﺷﺪ و از ﭼﺮاغ ﻫﺎی ﺣﺎﺋﻞ دار در آن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد.

3-2- ﻧﻮرﭘﺮدازى ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ

 ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻴﺰ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺳﻄﻮح ﻋﻤﻮدی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎ، ﺑﻴﻠﺒﻮرد و ﺗﺎﺑﻠﻮی ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ و اﺣﺠﺎم (ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﺴﻤﻪ و ﮔﻴﺎﻫﺎن) در ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﻛﺎرﺑﺮد دارد. اﮔﺮ ﻫﺪف از ﻧﻮرﭘﺮدازی آن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ دﻳﺪه ﺷﺪه و ﻧﻈﺮ ﺑﻴﻨﻨﺪه را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ و ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺸﺶ ﺑﺼﺮی ﮔﺮدد، ﻣﻲ ﺗﻮان از اﻳﻦ روش ﻧﻮرﭘﺮدازی اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد. در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﭼﺮاغ ﻫﺎی ﻣﻮﺿﻌﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﭼﺮاغ ﻣﺠﺰاﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺧﺘﺼﺎص داده ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻓﺮم و رﻧﮓ آن ﺷﺪه و ﺟﻠﻮة ﺧﺎﺻﻲ را در ﺗﻴﺮﮔﻲ ﺷﺐ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲ آورد. ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ اﺻﻞ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ، اﻳﺠﺎد ﺗﻀﺎد ﺑﻴﻦ ﺟﺴﻢ و ﻓﻀﺎی اﻃﺮاﻓﺶ اﺳﺖ (٥٤٠-١١ :١٩٩٧ .(Harris,

 

در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮﺧﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻄﻮح ﻋﻤﻮدی، ﮔﺎه ﺑﺎ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻋﻨﺼﺮ از ﭘﺸﺖ و ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺣﺎﻟﺖ ﺿﺪ ﻧﻮر، ﺟﺴﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻮرد ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﻧﻮری ﻛﻪ از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﺗﺎﺑﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻄﻮط دور دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد، ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ.

 

در اﻳﻦ روش ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻧﻮر ﻧﻘﻄﻪ ای و ﻳﺎ ﻧﻮر ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎ اﺷﻌﻪ ﻫﺎی ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ اﺣﺘﻴﺎج و راﺑﻄﺔ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮری ﺗﺎ ﺟﺴﻢ دارد. اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮری ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻳﺎ ﺣﺠﻢ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ، اﻳﺠﺎد ﺗﻀﺎد ﻻزم ﺑﻴﻦ ﻧﻮر و ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد (ﻣﻘﺼﻮد، ١٣٨٨: ٥٦).

 

در ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻠﻮی ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻠﺒﻮرد ﺑﺎ ﻧﻮرﭘﺮدازی از ﭘﺸﺖ و ﺑﺎ ﺷﺪت زﻳﺎد ﻣﻮرد ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻴﺮﮔﻲ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد اﺳﺖ، ﻛﻪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر و ﺷﺪت ﻧﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد.

 

ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ، در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از روﺑﺮو ﻧﻴﺰ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﺧﻴﺮﮔﻲ و آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﻮری ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ زاوﻳﺔ ﻧﻮر و ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﻮدن ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد (٢٠٠٦ .(Van Santen,

 

3-2-1- ﻧﻮرﭘﺮدازى از ﺑﺎﻻ ﺑﺎ زاوﻳﻪ

 

اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ از ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻮر ﻧﻘﻄﻪ ای ﻳﺎ ﺧﻄﻲ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺪون ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﻮدن ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮری ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺎدت ﭼﺸﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻧﻮرﭘﺮدازی (ﻫﻢ ﺟﻬﺘﻲ ﺑﺎ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ) ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ.

 

اﻳﻦ روش ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ آن را دارد ﻛﻪ در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻛﻠﻴﺔ ﺳﻄﻮح ﻋﻤﻮدی، اﻓﻘﻲ، اﺣﺠﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻓﻀﺎﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﺷﻮد. ﺳﻄﻮح ﻋﻤﻮدی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻴﻠﺒﻮردﻫﺎی ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ، ﻧﻤﺎﻫﺎ و ﺳﻄﻮح اﻓﻘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺎدﻳﻮم و اﺣﺠﺎﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ (٢٠٠٢ .(Licht,

 

ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻓﻀﺎﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن اﻧﻮاع ﻣﺴﻴﺮﻫﺎی ﺷﻬﺮی، از ﻃﺮﻳﻖ ﻗﺮارﮔﻴﺮی ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮری ﺑﻮاﺳﻄﺔ ﻳﻚ ﺑﺎزوی ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺮ ﻳﻚ ﺗﻴﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻴﺮ ﭼﺮاغ ﺑﺮق ﺷﺎﻳﻊ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرد. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ زاوﻳﺔ اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻮر ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ، اﺣﺘﻤﺎل آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﻮری و روﺷﻦ ﻧﻤﻮدن آﺳﻤﺎن در اﻳﻦ روش ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی از ﺧﻴﺮﮔﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﭼﺸﻢ اﻧﺴﺎن ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.

 

3-2-2- ﻧﻮرﭘﺮدازى از ﺑﺎﻻ

 

ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻮرﭘﺮدازی از ﺑﺎﻻ ﺑﺮای ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺳﻄﻮح اﻓﻘﻲ، اﺣﺠﺎم و ﮔﺎﻫﺎً ﻓﻀﺎﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. در ﻣﻮاردی ﻛﻪ روﺷﻦ ﻧﻤﻮدن ﺳﻄﻮح اﻓﻘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻄﺢ ﻓﻠﻜﻪ ﻫﺎ، ﭘﺎرﻛﻴﻨﮓ ﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻳﺎ زﻳﺮﮔﺬرﻫﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻮرﭘﺮدازی اﺳﺖ، اﻳﻦ روش ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻮری ﺑﺎ ﺷﺪت روﺷﻨﺎﻳﻲ زﻳﺎد و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ در ارﺗﻔﺎع ﺑﻠﻨﺪ (ﭼﺮاغ ﻫﺎی ﻫﻜﺘﺎری) ﻛﺎرﺑﺮد دارد. در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻛﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻳﺎ اﻟﻤﺎن ﺣﺠﻤﻲ دﻳﮕﺮی ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻮری از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﻘﺮار ﺑﺮ ﻳﻚ ﺑﺎزو ﺑﺎ زاوﻳﺔ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮ ﺟﺪاره ﻳﺎ ﺗﻴﺮ، ﻛﻞ ﻓﻀﺎی ﻣﻴﺪان و ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﻘﺮار ﺑﺮ ﺳﻘﻒ، ﻛﻞ ﻓﻀﺎی ﺗﻮﻧﻞ ﻳﺎ زﻳﺮﮔﺬر را ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﺑﺮ روی ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻓﻀﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺧﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ.

 

ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻮری ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﻄﻪ ای ﻳﺎ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻧﻮرﭘﺮدازی و ﺟﺴﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻧﺘﺨﺎب

 

ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻛﺎﻫﺶ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻴﺮﮔﻲ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻃﺮاﺣﺎن ﺑﺎﺷﺪ.

 

3-2-3- ﻧﻮرﭘﺮدازى از درون

 

ﻗﺮاردادن ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر در ﻳﺎ ﺑﺮ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻮرد ﻧﻮرﭘﺮدازی ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ و ﺑﻪ ﺟﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد، اﺛﺮات ﺑﺪﻳﻊ و ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ را ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺑﺮای ﺳﻄﻮح ﻋﻤﻮدی، اﺣﺠﺎم و ﻓﻀﺎﻫﺎ ﻛﺎرﺑﺮد دارد. ﺟﺎﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻮری درون ﺑﻴﻠﺒﻮردﻫﺎ و ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎی ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎﻳﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ و ﺑﺎ ﺷﺪت ﻧﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﻴﺮد، ﺧﻴﺮﮔﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. ﻧﻮر ﻧﺎﺷﻲ از روﺷﻨﺎﻳﻲ داﺧﻠﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎی ﺗﺎرﻳﺨﻲ، ﺗﺠﺎری و اداری، ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ در ﻧﻤﺎی آﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ، از ﻣﻮارد ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺳﻄﻮح ﻋﻤﻮدی ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رود.

ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻮری ﻛﻪ ﺑﻪ دﻗﺖ در ﻻﺑﻪ ﻻی درﺧﺘﺎن ﺟﺎﺳﺎزی ﺷﺪه اﻧﺪ، ﺳﺎﻳﻪ ﻫﺎی ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎﻳﻲ را از ﺷﺎخ و ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن در ﻛﻒ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و درﺧﺖ را ﻃﻮری روﺷﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﺑﺎ ﻧﻮر ﻣﻬﺘﺎب روﺷﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ، ﮔﺎه ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻛﻞ ﻳﻚ ﺑﺮج اﻋﻢ از ﻧﻮر ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎ و ﭼﺮاغ ﻫﺎی واﻗﻊ در ﻧﻤﺎی آن ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻞ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺣﺠﻢ از درون ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺷﺪه اﺳﺖ (٥٤٠-١١ :١٩٩٧ .(Harris,

 

در ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎری ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﺘﻮاﻧﻪ ای در ﻳﻚ ﻓﻀﺎ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻓﻀﺎی ﭘﻴﺎده، ﻛﻞ ﻓﻀﺎ را از درون ﺧﻮد روﺷﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ارﺗﻔﺎع زﻳﺎدی ﻧﺪارد اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺎﺋﻞ و ﻟﻔﺎﻓﻪ ﺑﺮای ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی از ﺧﻴﺮﮔﻲ ﺿﺮوری اﺳﺖ. ﻧﻮع ﭼﺮاغ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﻮری اﻳﺠﺎد ﮔﺮدد (٢٠٠٦ .(Van Santen,

 

ﻧﻮرﭘﺮدازی از درون در ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﺰاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻮرﭘﺮدازی در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺻﻮرت ﻧﮕﻴﺮد، ﻋﻼوه ﺑﺮ وارد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺻﺪﻣﺔ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل و ﻫﻮای ﻛﻠﻲ ﻣﺤﻴﻂ، ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮد ﻓﻀﺎ را ﺑﻪ درﻳﺎﻳﻲ از ﻧﻮرﻫﺎی ﺧﻴﺮه ﻛﻨﻨﺪه ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﺎزد ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮﻳﺰان ﺷﺪن اﻓﺮاد از ﺗﻮﻗﻒ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻀﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺑﺎ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻛﻠﻲ ﻣﺤﻴﻂ و ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﺗﻀﺎد ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.

 

ﺟﺪول١ اﻧﻮاع ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎی ﻧﻮرﭘﺮدازی را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﺔ اﺻﻠﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺪف ﻧﻮرﭘﺮدازی، ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر و وﻳﮋﮔﻲ آن ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ. ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ، در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮرد، ﻣﻮﻟﻔﺔ ﻫﺪف ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻋﻨﻮان ﺷﺪه و در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮارد ﻛﺎرﺑﺮد روش اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ.

 

اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻳﻚ ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی ﺑﺮای دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻮرﭘﺮدازی، ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻮرﭘﺮدازی، ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. ﺷﻜﻞ ﻫﺎی٣و٤ ﺿﺮورت اﺳﺘﻔﺎدة ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮرﭘﺮدازی را در ﻳﻚ ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ.

1- اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻮراﻓﻜﻦ ﺑﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻮر ﻣﺘﻘﺎرن ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺘﻘﺎرن ﻛﻪ روی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻪ ای ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﺮای ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺳﻄﻮح وﺳﻴﻊ از ﻓﺎﺻﻠﺔ دور ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ.

 

٢ـ ﻧﺼﺐ ﭼﺮغ ﻫﺎ در ﻛﻒ ﺑﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻮر ﻏﻴﺮﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺮای ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻧﻤﺎ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ.

 

٣ـ ﭼﺮاغ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻛﻒ ﻛﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ، ﺑﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ، ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎ و درﺧﺘﺎن را از ﭘﺎﻳﻴﻦ روﺷﻦ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ.

 

٤ـ ﻧﻮرﭘﺮدازی از ﭘﺎﻳﻴﻦ و زﻳﺮ آب آﺑﻨﻤﺎ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺣﺮﻛﺖ آب و ﻓﻮاره ﻫﺎ در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎ ﻧﻮر و رﻧﮓ، اﺛﺮ ﺧﻴﺮه ﻛﻨﻨﺪه ای را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ. ٥ـ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺟﺪاره ﻫﺎ در راه ﭘﻠﻪ ﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ و ﻣﺴﻴﺮ را روﺷﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ.

 

٦ـ ﭼﺮاغ ﻫﺎی ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﺮ ﻧﻤﺎی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﺠﺎری ﻛﻪ ﺑﺎ زاوﻳﺔ ﺑﺎز از ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﻮر را ﭘﺨﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ، ﺿﻤﻦ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻧﻤﺎ، ﺗﻮﺟﻪ ﻋﺎﺑﺮﻳﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ.

 

٧ـ ﭼﺮاغ ﻫﺎی ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﺮ ﻧﻤﺎ ﺑﺮ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻣﻌﻤﺎری و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﻨﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻧﻘﻄﻪ ای ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻲ از ﻧﻤﺎ را روﺷﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻘﻴﺔ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎ را ﺗﺎرﻳﻚ ﻣﻲ ﮔﺬارد، اﺛﺮ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ و ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه ای دارد.

 

٨ـ ﻧﻤﺎی رﺳﺎﻧﻪ ای ﺑﺎ LEDﻫﺎی رﻧﮕﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻴﺰ دارد ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎی ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ.

 

٩ـ ﭼﺮاغ ﻫﺎی رﻧﮕﻲ ﻛﺎرﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه در ﻛﻒ، ﺑﺮای ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻀﺎ در ﻣﻴﺎدﻳﻦ ﺑﺰرگ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺎی ﻣﺎت در اﻳﻦ ﻻﻣﭗ ﻫﺎ، ﺧﻴﺮﮔﻲ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ.

 

١٠ـ ﻧﻮاری از ﻻﻣﭗ ﻫﺎی LED ﺑﺮ ﻟﺒﺔ ﺑﺎم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ.

 

١١ـ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﺮاغ ﻫﺎی ﺑﻮﻻرد ﻣﺎﻧﻨﺪ، ﻣﺴﻴﺮ را روﺷﻦ ﻧﻤﻮده، ﺟﻬﺖ ﻳﺎﺑﻲ را آﺳﺎن ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﺗﻼف اﻧﺮژی ﻛﻤﻲ دارد. ١٢ـ رواق ﻫﺎ ﻛﻪ از ﺳﻘﻒ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻨﺘﺮاﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻤﺎی ﺗﺎرﻳﻚ، ﻣﻨﻈﺮ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺧﻠﻖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ.

١٣ـ ﭼﺮاغ ﻫﺎی ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ رﻓﻠﻜﺘﻮر، ﺑﺪون اﻳﺠﺎد ﺧﻴﺮﮔﻲ، ﻧﻮر ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ را ﺑﺮای ﭘﻴﺎده ﺧﻠﻖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ١٤ـ ﭼﺮاغ ﻫﺎی ﭘﺎﻳﻪ دار ﺑﺮای ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﺴﻴﺮﻫﺎی ﺳﻮاره و ﭘﻴﺎده ﻣﻨﺎﺳﺒﻨﺪ.

١٥ـ ﭼﺮاغ ﻫﺎی ﭘﺎﻳﻪ دار ﺑﺎ ﺟﻬﺖ ﻧﻮر ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﺻﺮﻓﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮای ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﺴﻴﺮﻫﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد.

ﭘﺮوژة ﻧﻮرﭘﺮدازی دروازة ﺑﺮاﻧﺪﻧﺒﻮرگ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از اﻧﻮاع ﺣﺎﻻت ﻧﻮرﭘﺮدازی در ﻋﻴﻦ آﻧﻜﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎﻳﻲ را در ﺷﺐ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮده، ﺗﺸﺨﻴﺺ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎی ﺧﺎص ﻣﻴﺪان را ﻧﻴﺰ آﺳﺎن ﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻋﻤﻖ دروازه و ﺟﻨﺲ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﻌﻤﺎری ﺑﻨﺎ را ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ.٢٥٠ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر درﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮرﭘﺮدازی اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﺷﻜﻞ داده اﻧﺪ. ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﻢ از ﺳﺘﻮن ﻫﺎ، ﺟﺪاره ﻫﺎ، ﮔﺬرﻫﺎی ﻃﺎق دار و... ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻛﻞ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد اﺣﺴﺎس ﺗﻌﺎدل در ﻓﻀﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ. منبع

ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪى

 

ﻧﻮر در ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﻴﺮﻛﺎﻟﺒﺪی ﻣﻨﻈﺮ ﺷﻬﺮی، ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدی در ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﻀﺎ، اﺣﺴﺎس، ادراک و ﺗﺼﻮﻳﺮ ذﻫﻨﻲ اﻓﺮاد از ﻣﺤﻴﻂ دارد. ﺑﻪ رﻏﻢ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع، ﻛﻢ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ آن از ﺳﻮی ﻃﺮاﺣﺎن ﺷﻬﺮی و ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﺎﻓﻲ از ﭼﻨﺪ و ﭼﻮن ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺮﻓﻪ ای ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن ﺑﺮق و روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺳﭙﺮده ﺷﻮد. ﺣﺎل آﻧﻜﻪ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ در ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﻀﺎ، دﺧﺎﻟﺖ ﻃﺮاﺣﺎن ﺷﻬﺮی را اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ.

 

ﻃﺮاﺣﺎن ﺷﻬﺮی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎ و اﺳﻨﺎدی ﻛﻪ ﺗﻬﻴﺔ آن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ، ﻣﺎﻧﻨﺪ راﻫﻨﻤﺎی ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻬﺮی، ﻛﺪﻫﺎی ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻬﺮی و ... ﻣﻲ  ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی و ﺣﺎل و ﻫﻮای ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر از آن اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.

 

ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ در ﻣﻮرد ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺑﺪون درک ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎی اﺻﻠﻲ ﻧﻮرﭘﺮدازی و روش ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آن اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻋﻨﻮان ﺷﺪ، ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎی ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻛﻪ روش ﻫﺎ و ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﺘﺞ از آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﻫﺪف ﻧﻮرﭘﺮدازی، ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر و وﻳﮋﮔﻲ آن.

 

ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻫﺮﻳﻚ از اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﻮع ﺧﺎﺻﻲ از ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺑﺎ ﺣﺎل و ﻫﻮا و اﻟﺰاﻣﺎت ﻣﺘﻔﺎوت را اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮﻳﻦ ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﻧﻮرﭘﺮدازی ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر در ﻫﺮ ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی ﻣﻌﻤﻮﻻً، ﻧﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺰا، ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد.

نویسندگان: جهانشاه پاکزاد - الهام سوری